ΠΑΙΔΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τη διατροφή του ανθρώπου επικεντρώνεται στην παιδική ηλικία γιατί:

• είναι η περίοδος κατά την οποία αυξάνεται και διαπλάθεται ο ανθρώπινος οργανισμός.
• διαμορφώνονται οι διαιτητικές συνήθειες που θα συνεχισθούν και θα ακολουθούν τον άνθρωπο σε όλη του τη ζωή.
• Νοσήματα φθοράς που συνήθως εκδηλώνονται στην ενήλικο ζωή, όπως είναι η παχυσαρκία, η στηθάγχη, η αρτηριακή υπέρταση και ο σακχαρώδης διαβήτης αρχίζουν από την παιδική ηλικία και συχνά θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί αν από πολύ νωρίς είχε εφαρμοσθεί ένα σωστό, υγιεινό διαιτολόγιο.

πρώτους 6 μήνες της ζωής του πρέπει να περιλαμβάνει αποκλειστικά γάλα, κατά προτίμηση μητρικό.

Κατά το 2^ο εξάμηνο το γάλα παύει να αποτελεί αποκλειστική τροφή για το βρέφος και στο διαιτολόγιο προστίθενται στερεές τροφές (φρούτα, δημητριακά, λαχανικά, κρέας κοτόπουλο, ψάρι, αυγό). Το πετικό αλλά και το νευρικό σύστημα έχουν ωριμάσει.

το μητρικό γάλα αποτελεί την ιδανική τροφή για κάθε φυσιολογικό βρέφος. Η σύστασή του, δηλαδή η περιεκτικότητά του σε λεύκωμα, υδατάνθρακες, λίπος, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία διαφέρει από μητέρα σε μητέρα, από μέρα σε μέρα, από θηλασμό σε θηλασμό όπως και στη διάρκεια του ίδιου θηλασμού έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες ενός συγκεκριμένου βρέφους την κάθε δεδομένη στιγμή. Εξάλλου το μητρικό γάλα περιέχει αμυντικούς παράγοντες που σε ένα βαθμό προστατεύουν το παιδί από νοσήματα που προκαλούν μικρόβια και ιοί.

Σε περίπτωση που ο μητρικός θηλασμός είναι ανέφικτος (π.χ. χρόνια ασθένεια της μητέρας) ή ανεπιθύμητος, το βρέφος στους 6 πρώτους μήνες πρέπει να τρέφεται με γάλα αγελαδινό, ειδικά τροποποιημένο για τις ανάγκες των παιδιών αυτής της ηλικίας (τροποποιημένο αγελαδινό γάλα πρώτης βρεφικής ηλικίας). Πρέπει όμως να τονισθεί ότι η επαφή του οργανισμού του βρέφους στους πρώτους μήνες της ζωής με τις πρωτεΐνες του αγελαδινού γάλακτος μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την εκδήλωση αλλεργικών νοσημάτων, όπως άσθματος και εκζέματος.

2ου εξαμήνου της ζωής το γάλα παύει να είναι η αποκλειστική τροφή, εξακολουθεί όμως να είναι η κύρια τροφή του βρέφους. Το καλύτερο γάλα εξακολουθεί να είναι το μητρικό, αν όμως το παιδί δεν θηλάζει τότε προτιμάται το αγελαδινό γάλα που είναι ειδικά τροποποιημένο για την κάλυψη των αναγκών παιδιών αυτής της ηλικίας (τροποποιημένο αγελαδινό γάλα της δεύτερης βρεφικής ηλικίας).

Στη διάρκεια του 2ου εξαμήνου της ζωής προστίθενται στο διαιτολόγιο στερεές τροφές (φρούτα, δημητριακά, λαχανικά, κρέας κοτόπουλο, ψάρι, αυγό). Η προσθήκη στερεών τροφών στην ηλικία αυτή είναι δυνατή γιατί έχει ωριμάσει το πεπτικό σύστημα του ώστε το βρέφος να μπορεί να πέψει και να απορροφήσει τις τροφές αυτές, όπως επίσης έχει ωριμάσει το νευρικό σύστημα ώστε να μπορεί να μασάει και να καταπίνει τροφές που δεν είναι υγρές. Η προσθήκη στερεών τροφών πρέπει να γίνεται σταδιακά, δηλαδή η κάθε μια απ’ αυτές να χορηγείται ξεχωριστά αρχίζοντας από μικρές ποσότητες. Συνήθως δίνεται πρώτα το ρύζι (κρέμα ρυζαλεύρου) και ακολουθούν τα φρούτα, τα λαχανικά και το κρέας. Ο κρόκος του αυγού, το σιτάλευρο (κρέμα σιταλεύρου) και το ψάρι πρέπει να δίνονται μετά τους 8 μήνες. Το ασπράδι του αυγού, πρέπει να δίνεταιι μετά τον πρώτο χρόνο της ζωής.

Βασικό διαιτητικό κανόνα στη διατροφή του νηπίου και του μεγαλύτερου παιδιού αποτελεί η ποικιλία του διαιτολογίου του που σε καθημερινή βάση πρέπει να περιλαμβάνει τροφές που ανήκουν και στις ακόλουθες 4 κύριες ομάδες.

ΟΜΑΔΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

1η ομάδα: κρέας, κοτόπουλο, ψάρι, αυγό (κύρια πηγή πρωτεινών, κύρια πηγή σιδήρου και βιταμινών)
2η ομάδα: γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα (βασικές πηγές ασβεστίου)
3η ομάδα: ψωμί, μακαρόνια, ρύζι (κύρια πηγή ενέργειας)
4η ομάδα: φρούτα και λαχανικά (κύρια πηγή φυτικών ινών και βιταμινών- μετάλλων)

Οι τροφές της 1ης ομάδας αποτελούν την κύρια πηγή πρωτεϊνών που είναι απαραίτητες για τη δομή νέων ιστών και την παραγωγή πολυτίμων ουσιών για τον ανθρώπινο οργανισμό όπως είναι τα ένζυμα, οι ορμόνες και τα αντισώματα. Οι τροφές της 1ης ομάδας επίσης αποτελούν την κύρια πηγή προμήθειας στο παιδί σιδήρου και βιταμινών.

Οι τροφές της 2ης ομάδας είναι απαραίτητες γιατί πρακτικά είναι οι μόνες που προμηθεύουν ασβέστιο στο παιδί. Για να καλύψει ένα παιδί τις ημερήσιες ανάγκες του σε ασβέστιο πρέπει να πιει 3 ποτήρια γάλα ή να φάει ισοδύναμη ποσότητα γαλακτοκομικού προϊόντος π.χ. 100 γραμμάρια σκληρού τυριού (κασέρι, γραβιέρα, κεφαλοτύρι).

Οι τροφές της 3ης ομάδας περιέχουν κυρίως πολυσακχαρίτες που προσφέρουν στο παιδί την κύρια πηγή θερμίδων που χρειάζεται για τις διάφορες δραστηριότητές του. Έχει βρεθεί ότι οι πολυσακχαρίτες που περιέχονται στο ψωμί, το ρύζι, τα μακαρόνια είναι σάκχαρα πολύ καλύτερης ποιότητας από την κοινή ζάχαρη.

Οι τροφές της 4ης ομάδας όπως και πολλές από τις τροφές της 3ης ομάδας είναι πλούσιες σε φυτικές ίνες. Οι ίνες αυτές αυξάνουν τον όγκο και τον αριθμό των κενώσεων και επομένως προφυλάσσουν από δυσκοιλιότητα όπως επίσης από καρκίνο του εντέρου. Ακόμη τα φρούτα και λαχανικά αποτελούν την κύρια πηγή βιταμινών και κυρίως της C, της Α και του φυλλικού οξέος.

• ζωικές και φυτικές τροφές είναι πλούσιες σε λίπος που αποτελεί συμπυκνωμένη μορφή ενέργειας και καλύπτει 35-45% των θερμιδικών αναγκών του παιδιού.
• ελαιόλαδο που κυρίως χρησιμοποιείται από τους Μεσογειακούς λαούς είναι ποιοτικά το καλύτερο λίπος και φαίνεται ότι προφυλάσσει σημαντικά από τη στεφανιαία νόσο.
• Η προσθήκη επιπρόσθετου αλατιού στις τροφές πρέπει να περιορίζεται ήδη από την παιδική ηλικία για να μειώνεται η πιθανότητα ανάπτυξης αρτηριακής υπέρτασης στην ενήλικο ζωή.

Tips υγειινής διατροφής

• Δώστε το παράδειγμα: Καταναλώστε φρούτα, λαχανικά και φυτικές ίνες με τα γεύματα ή τα σνακς σας. Αφήστε τα παιδιά σας να δουν ότι σας αρέσει να μασάτε ωμά λαχανικά.
• Πηγαίνετε να ψωνίσετε φαγητό μαζί τους: Η αγορά ειδών διατροφής μπορεί να διδάξει το παιδί σας πολλά πράγματα σχετικά με το φαγητό και τη διατροφή. Συζητήστε από πού προέρχονται τα φρούτα, τα λαχανικά, οι φυτικές ίνες, το γάλα και το κρέας. Αφήστε τα παιδιά σας να κάνουν υγιεινές επιλογές.
• Γίνετε δημιουργικοί στην κουζίνα: Τεμαχίστε το φαγητό σε αστεία και εύκολα σχήματα με τους κόπτες μπισκότων. Ονομάστε ένα φαγητό που το παιδί σας βοήθησε να ετοιμαστεί. Σερβιρίστε την ‘Σαλάτα της Μαρίας’ ή τις ‘Γεμιστές πατάτες του Κωστάκη’ για βραδινό. Ενθαρρύνετε το παιδί σας να εφεύρει νέα σνακς.
• Προσφέρετε το ίδιο φαγητό σε όλους: Σταματήστε να μαγειρεύετε ξεχωριστά πιάτα για να ικανοποιήσετε τα παιδιά σας. Είναι πιο εύκολο να σχεδιάζετε τα οικογενειακά γεύματα όταν όλοι τρώνε τα ίδια φαγητά.
• Ανταμείψτε με την προσοχή σας, όχι με φαγητό: Δείξτε την αγάπη σας με αγκαλιές και φιλιά. Ανακουφίστε με αγκαλιές και συζήτηση. Προτιμήστε να μην προσφέρετε γλυκά ως ανταμοιβή. Αυτό κάνει τα παιδιά να πιστεύουν ότι τα γλυκά ή τα επιδόρπια είναι καλύτερα από άλλα φαγητά. Όταν το φαγητό δεν έχει καταναλωθεί, τα παιδιά δεν χρειάζονται κάτι ‘έξτρα’- όπως γλυκά ή μπισκότα- ως αντικατάστατα.
• Επικεντρωθείτε ο ένας στον άλλο στο τραπέζι: Συζητήστε για αστεία και χαρούμενα θέματα κατά τη διάρκεια του φαγητού. Κλείστε την τηλεόραση. Απαντήστε στο κινητό σας τηλέφωνο αργότερα. Προσπαθήστε να μετατρέψετε τα γεύματα σε μια διαδικασία χωρίς άγχος.
• Ακούστε το παιδί σας: Όταν το παιδί σας λέει ότι πεινάει, μπορείτε να του προσφέρετε ένα μικρό και υγιεινό σνακ- ακόμα και όταν δεν είναι ο προγραμματισμένος χρόνος του να φάει. Προσφέρετε επιλογές. Ρωτήστε το ‘Τι προτιμάς για βραδινό: μπρόκολο ή κουνουπίδι’ αντί για ‘Θέλεις μπρόκολο για βραδινό’;
• Περιορίστε τον χρόνο παρακολούθησης τηλεόρασης: Μην επιτρέπετε πάνω από 2 ώρες παρακολούθησης τηλεόρασης την ημέρα, όπως συστήνεται από την Αμερικάνικη Ακαδημία Παιδιάτρων. Σηκωθείτε και κινηθείτε κατά τη διάρκεια των διαφημίσεων. Ξεκινήστε μια φυσική δραστηριότητα.
• Ενθαρρύνετε τη φυσική δραστηριότητα: Κάντε τη φυσική δραστηριότητα μια χαρούμενη διαδικασία για όλη την οικογένεια. Συμπεριλάβετε τα παιδιά σας στον σχεδιασμό. Περπατήστε, τρέξτε και παίξτε με το παιδί σας- αντί να κάθεστε στο περιθώριο. Δώστε το παράδειγμα με το να είστε φυσικά ενεργοί και να χρησιμοποιείτε εργαλεία ασφάλειας, όπως είναι τα κράνη των ποδηλάτων.
• Να είστε ένα καλό υγιεινό πρότυπο: Δοκιμάστε νέα φαγητά οι ίδιοι. Περιγράψτε τη γεύση, υφή και μυρωδιά. Προσφέρετε ένα νέο φαγητό κάθε φορά. Σερβίρετε κάποιο φαγητό που αρέσει στο παιδί σας μαζί με το νέο. Προσφέρετε τα νέα φαγητά στην αρχή του γεύματος, όταν το παιδί σας είναι πολύ πεινασμένο. Αποφύγετε να κάνετε διάλεξη ή να αναγκάσετε το παιδί σας να φάει.

Η παιδική ηλικία (από 5 – 10 ετών) αποτελεί μία σημαντική φάση της ζωής του ανθρώπου, καθώς είναι η περίοδος όπου πραγματοποιούνται σημαντικές αλλαγές στην ψυχοσωματική του ανάπτυξη και ωρίμανση. Το φαινόμενο της ανάπτυξης δεν αφορά φυσικά μόνο την αύξηση σε μέγεθος, αλλά και σε αλλαγές στη σύσταση και τη λειτουργία του σώματος. Αλλαγές οι οποίες στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο της ζωής παρουσιάζουν δύο πολύ σημαντικές χρονολογικές διαφοροποιήσεις.

Από την ηλικία των 5 έως 9 ετών ο οργανισμός βρίσκεται σε μία φάση σχετικής ύφεσης, καθώς μετά την πολύ έντονη και ταχύτατη αύξησή του κατά τη βρεφική ηλικία, ομαλοποιείται και επιβραδύνεται σχετικά αυτός ο ρυθμός, καθώς ο οργανισμός ολοκληρώνεται και προετοιμάζεται λειτουργικά για την περίοδο της έντονης προεφηβικής και εφηβικής αναπτυξιακής έξαρσης.

Από την ηλικία των 9 – 10, μπαίνουμε σε μία φάση εντονότερης ανάπτυξης, όπου πολλές φορές για ορισμένα παιδιά ξεκινούν ήδη προεφηβικές αναπτυξιακές διαδικασίες, οι οποίες συμπίπτουν με τη φάση της “προηβικής αναπτυξιακής έκρηξης”. Στη φάση αυτή ο οργανισμός του παιδιού από το ναδίρ της ανάπτυξής του περνάει σταδιακά στο ζενίθ και προετοιμάζεται εντατικά για την περίοδο της ολοκληρωτικής του ψυχοσωματικής ωρίμανσης κατά την εφηβεία.

Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς, ότι παρά τους ήπιους ρυθμούς ανάπτυξης των πρώτων τουλάχιστον χρόνων αυτής της ηλικίας, η περίοδος αυτή είναι πολύ σημαντική για τη μετέπειτα πορεία και υγεία του οργανισμού. Αποτελεί τη φάση της διαμόρφωσης δεξιοτήτων και χαρακτηριστικών που επιτρέπουν στο παιδί τη διαμόρφωση προσωπικής ανεξαρτησίας και ατομικής κλίμακας αξιών. Κατά συνέπεια είναι απαραίτητη η εξασφάλιση όλων εκείνων των απαραίτητων συνθηκών και προϋποθέσεων που θα επιτρέψουν την ομαλή αυτή πορεία. Μία από της σημαντικότερες προϋποθέσεις είναι η επίτευξη σωστής και ισορροπημένης διατροφής και επάρκειας θρεπτικών συστατικών.

Διατροφικές απαιτήσεις

Οι διατροφικές απαιτήσεις των παιδιών αυτής της ηλικίας ποικίλουν ανάλογα με:

• το ρυθμό ανάπτυξης,
• τη σύσταση σώματος,
• το επίπεδο φυσικής τους δραστηριότητας και
• παράγοντες εκείνους που επηρεάζουν τις βασικές τους ανάγκες.

Ενέργεια

Οι ενεργειακές απαιτήσεις ενός παιδιού αυτής της ηλικίας θα πρέπει τουλάχιστον να καλύπτουν τις ελάχιστες ανάγκες του, οι οποίες εξαρτώνται από τη σύσταση του σώματός του, το βάρος, το ύψος και τη φυσική του δραστηριότητα. Η μέση ενεργειακή κατανάλωση για ανάπτυξη θα μπορούσε σε γενικές γραμμές να προσδιοριστεί σε:

• Παιδιά 4-6 ετών : 100-110 θερμίδες ανά κιλό σωματικού βάρους
• Παιδιά 7-10 ετών : 70-100 θερμίδες ανά κιλό σωματικού βάρους
  (Σημειώνεται και πάλι ότι για παιδιά με έντονη φυσική δραστηριότητα οι παραπάνω τιμές θα πρέπει να είναι αυξημένες).

Πρωτεΐνη – Λίπος – Υδατάνθρακες

Οι πρωτεϊνικές απαιτήσεις των παιδιών περιλαμβάνουν εκείνων που απαιτούνται για τη διατήρηση των ιστών, τις αλλαγές στη σύσταση σώματος και τη σύνθεση νέων ιστών.

• οι πρωτεΐνες θα πρέπει να παρέχουν το 13%-15% των συνολικών ημερησίων προσλαμβανομένων θερμίδων από το παιδί.

Δηλαδή αν θεωρήσει κανείς ικανοποιητική μία πρόσληψη της τάξης των 2000 θερμίδων, η πρόσληψη σε πρωτεΐνη θα πρέπει να κυμαίνεται στα 60 – 70 γρ. ημερησίως (όταν 1 κρέας, π.χ. μια μέτρια μπριζόλα 150 γρ. περιέχει 35 γρ. πρωτεΐνης.
Όσον αφορά την πρόσληψη υδατανθράκων αυτή θα πρέπει να είναι επαρκής για να παρέχει στον οργανισμό την απαιτούμενη ενέργεια για τη φυσιολογική του λειτουργία.

• Οι υδατάνθρακες θα πρέπει να καλύπτουν το 60% των συνολικών προσλαμβανομένων θερμίδων ημερησίως, δηλαδή κατά μέσο όρο 250 – 300 γρ. ημερησίως.
• Η πρόσληψη λίπους δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 30 – 35% των συνολικών προσλαμβανομένων θερμίδων ημερησίως, δηλαδή τα 70 – 80 γρ. ημερησίως.

Μέταλλα, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες

Η διατροφή των παιδιών θα πρέπει να είναι πλήρης σε μέταλλα, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. Ιδιαιτέρως σημαντική για την ανάπτυξή τους είναι η επαρκής πρόσληψη ασβεστίου, ψευδαργύρου και σιδήρου.
Όσον αφορά το ασβέστιο είναι απαραίτητο για τη σωστή ανάπτυξη και δομή του σκελετού, των δοντιών κ.α. του παιδιού. Σημαντικές πηγές ασβεστίου αποτελούν το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.
Ο ψευδάργυρος είναι απαραίτητος για την ομαλή ανάπτυξη και σύνθεση των ιστών και όλων των συστημάτων του παιδιού. Διακυμάνσεις στα επίπεδά του στο αίμα μπορεί να έχουν σημαντικές συνέπειες στην καθημερινή δράση και απόδοση του οργανισμού. Σημαντικές πηγές αποτελούν το κρέας και τα προϊόντα του, καθώς επίσης και τα δημητριακά, σε λιγότερο απορροφήσιμη μορφή.
Ο σίδηρος αποτελεί ένα βασικότατο συστατικό για την ομαλή ανάπτυξη, το οποίο όμως παρουσιάζει τη μεγαλύτερη συχνότητα ανεπάρκειας ανάμεσα στα θρεπτικά συστατικά κατά την παιδική ηλικία. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητη η επαρκής πρόσληψη τροφών που περιέχουν σίδηρο, όπως το κρέας, το γάλα, το αυγό κυρίως, και πράσινα φυλλώδη λαχανικά, όπως το σπανάκι, όσπρια όπως οι φακές δευτερευόντως.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Όλες οι συστάσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω θα μπορούσαν συμπερασματικά να μορφοποιηθούν και να μεταφραστούν σε ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο για το παιδί που θα περιλαμβάνει:

• Τουλάχιστον 8 – 10 μερίδες δημητριακών, ψωμιού, ζυμαρικών ημερησίως ( 1μερίδα = 1 μικρή φέτα ψωμί, ½ φλιτζάνι μακαρόνια ή ρύζι, ½ φλιτζάνι δημητριακά πρωινού κ.α.)
• Τουλάχιστον 3 – 4 φρούτα ημερησίως
• Τουλάχιστον 5 μερίδες λαχανικών, δηλαδή 1 σαλάτα σε κάθε κυρίως γεύμα ημερησίως
• Τουλάχιστον 3 – 4 μερίδες γαλακτοκομικών ( 1 μερίδα γαλακτοκομικών = 1 ποτήρι γάλα, 1 γιαούρτι)
• Τουλάχιστον 3 μερίδες κρέατος ημερησίως ( 1 μερίδα = 100 γρ κρέας, 1 μεγάλο κομμάτι τυρί 100γρ.)
• Να προτιμάται ελαιόλαδο στο μαγείρεμα και στο φαγητό
• Να ξεκινάει πάντα η ημέρα με ένα πλήρες πρωινό γεύμα

Όσον αφορά στη χώρα μας, βρισκόμαστε στην πρώτη θέση σε ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας ανάμεσα στα Ευρωπαϊκά κράτη. Επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν ότι περίπου το 20% των παιδιών της Ευρώπης είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Στο ίδιο ποσοστό κατέληξε και ελληνική μελέτη που έλαβε χώρα στη βόρεια Ελλάδα, αλλά και τρίτη ελληνική μελέτη σε παιδιά της Μεσσηνίας.

Τα παχύσαρκα παιδιά κινδυνεύουν από σοβαρές ασθένειες, όπως διαβήτη τύπου 2, υψηλή πίεση και υψηλή χοληστερόλη. Σε έρευνα του Πανεπιστημίου της Κρήτης βρέθηκε ότι ένα στα δύο Ελληνόπουλα ηλικίας 4 έως 7 ετών έχει υψηλή χοληστερόλη. Επίσης, ανησυχητικά ήταν τα ευρήματα μια άλλης ελληνικής μελέτης, η οποία βρήκε αυξημένο επιπολασμό αρτηριακής υπέρτασης σε ελληνόπουλα από τη βόρεια Ελλάδα.

Τα παιδιά γίνονται παχύσαρκα για διάφορους λόγους. Το διαιτολόγιο ενός παιδιού και η σωματική του δραστηριότητα είναι δύο σημαντικοί παράγοντες που καθορίζουν το βάρος. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής περιλαμβάνει από τη μια πλευρά αυξημένη κατανάλωση θερμίδων και από την άλλη μειωμένη φυσική δραστηριότητα. Αυτός ο κακός συνδυασμός οδηγεί τα παιδιά στην παχυσαρκία, λόγω του θετικού ενεργειακού ισοζυγίου που δημιουργείται.

Στην ελληνική μελέτη genesis από το Χαροκόπειο πανεπιστήμιο βρέθηκε πως τα υπέρβαρα παιδιά προσλάμβαναν μεγαλύτερη ποσότητα ενέργειας, πρωτεΐνης και λίπους, σε σχέση με τα παιδιά φυσιολογικού σωματικού βάρους.

Τα βασικότερα αίτια της παχυσαρκίας

• Η κακής ποιότητας διατροφή (τρόφιμα πλούσια σε λίπος και ζάχαρη τα οποία προσφέρονται μεταξύ γευμάτων, κατανάλωση ‘έτοιμου’ φαγητού – fast food).
• Οι κακές διατροφικές συνήθειες που ξεκινούν από τους γονείς, οι οποίοι λειτουργούν ως πρότυπα για τα παιδιά (φαγητό μπροστά στην τηλεόραση)
• Περιβαλλοντικοί παράγοντες (κακής ποιότητας τρόφιμα στα σχολικά κυλικεία, που όμως αποτελούν την εύκολη λύση για το παιδί)
• Χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο
• Περιορισμένη φυσική δραστηριότητα
• Κληρονομικότητα

Ο ρόλος του διαιτολόγου

Η εμφάνιση της παχυσαρκίας στην παιδική ηλικία μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη μετέπειτα ζωή του παιδιού, γιατί τότε διαμορφώνονται οι διαιτητικές του συνήθειες. Η θεραπεία του παχύσαρκου παιδιού θα πρέπει να στοχεύει στην αλλαγή αυτών των λανθασμένων διαιτητικών συνηθειών, αλλά και να είναι συμβατή με την ανάπτυξή του, δηλαδή να του παρέχει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά.

Για τον διαιτολόγο, επιτυχής θεραπεία στα παιδιά θεωρείται η επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης ή η διατήρηση του βάρους, ώστε το παιδί καθώς αναπτύσσεται να αποκτήσει το ιδανικό βάρος για το ύψος του. Επίσης είναι πολύ σημαντικό να δίνονται στα παιδιά κίνητρα για την αύξηση της φυσικής δραστηριότητας. Με τον τρόπο αυτό μειώνεται σταδιακά το θετικό ισοζύγιο ενέργειας και το παιδί αποκτά ένα κανονικό βάρος.

Ο ρόλος των γονέων

Η αλήθεια είναι ότι οι γονείς καθορίζουν τα πράγματα σε σχέση με τη διατροφή των παιδιών. Ο ρόλος τους δεν είναι μόνο σημαντικός, αλλά έχει αποφασιστική σημασία για την εξέλιξη της ζωής του παιδιού. Ιδιαίτερα αυτοί που έχουν παιδιά παχύσαρκα θα πρέπει να απευθύνονται σε ομάδα ειδικών – παιδιάτρου, διαιτολόγου και ψυχολόγου. Τα ίδια τα παιδιά δεν είναι σε θέση να ξέρουν ‘ποιο είναι το σωστό’. Οι γονείς θα τα καθοδηγήσουν, μιας και αποτελούν πρότυπα γι αυτά. Τα λάθη συνήθως ξεκινούν από τη μικρή ηλικία και τα συνηθέστερα είναι τα εξής:

• Η μαμά μόλις ακούσει κλάμα νομίζει ότι το παιδί πεινάει. Όταν αυτό γίνεται συστηματικά, το παιδί τείνει να πιστέψει ότι όταν δεν αισθάνεται καλά, το φαγητό είναι αυτό που θα του λύσει το πρόβλημα.
• Υπάρχουν φορές που το παιδί αρνείται να φάει το κυρίως γεύμα. Στις περιπτώσεις αυτές, οι γονείς φοβούνται και πέφτουν στην παγίδα να του φτιάξουν κάτι πιο γευστικό, λιγότερο υγιεινό και με περισσότερες θερμίδες, προκειμένου να μη μείνει νηστικό. Αυτό βέβαια καταγράφεται από το παιδί και στη συνέχεια ακολουθείται ως τακτική.
• Οι γονείς συχνά ασκούν πίεση στα παιδιά να τελειώνουν το φαγητό που υπάρχει στο πιάτο τους – και συνήθως μιλάμε για μεγάλη ποσότητα – από φόβο μήπως δεν αναπτυχθούν σωστά. Δημιουργείται λοιπόν μια αποστροφή στο παιδί για το τρόφιμο που πιέζεται να καταναλώσει και έτσι δύσκολα το επιθυμεί από μόνο του.
• Άλλο ένα μεγάλο λάθος γίνεται από τους γονείς που χρησιμοποιούν το φαγητό ως μέσο τιμωρίας ή επιβράβευσης. Τα παιδιά δεν πρέπει να συνδέσουν το φαγητό με την αγάπη, την ασφάλεια ή την επιβράβευση. Αντίστοιχα, δεν πρέπει να ικανοποιούμε κάθε τους επιθυμία για λιχουδιές.

Σημαντικές οδηγίες

• Να μαγειρεύουμε στο σπίτι και να αφήνουμε τα παιδιά να συμμετέχουν στη διαδικασία του μαγειρέματος
• Οι μερίδες που σερβίρουμε να ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες του παιδιού και όχι σε αυτές που εμείς φανταζόμαστε
• Το παιδί θα πρέπει να τρώει όταν πραγματικά πεινάει. Δεν χάθηκε ο κόσμος, αν αφήσει το πιάτο του μισογεμάτο. Το αδειάζει αργότερα που θα πεινάσει. Μέχρι τότε η λύση δεν πρέπει να είναι το εύκολο σνακ
• Να προτρέπουμε τα παιδιά να επιλέγουν τρόφιμα χαμηλά σε λίπος και ζάχαρη και να εξοικειωθούν με τις υγιεινές τροφές
• Να τα μάθουμε να τρώνε αργά και με παύσεις. Είναι επίσης σημαντικό να υπάρχει οικογενειακή, ευχάριστη ατμόσφαιρα στο τραπέζι
• Να τους δίνουμε ανάμεσα στα γεύματα τροφές χαμηλές σε θερμίδες, όπως γιαούρτι, φρούτα και λαχανικά
• Να περιορίζουμε τις εξόδους των παιδιών σε fast-food, χωρίς να τις απαγορεύουμε τελείως, γιατί είναι βέβαιο ότι θα υπάρξει αντίδραση
• Να εκπαιδεύσουμε το παιδί ώστε να μη συνηθίσει να συνδυάζει κάποιο χόμπι ή δραστηριότητα με το φαγητό. Η διασκέδαση δεν πάει ‘πακέτο’ με κάποιο γεύμα
• Να περιορίσουμε τις ώρες που το παιδί παρακολουθεί τηλεόραση ή παίζει παιχνίδια στον υπολογιστή. Να ενθαρρύνουμε τη φυσική του δραστηριότητα, που δε βοηθάει μόνο στον έλεγχο του βάρους του, αλλά και στην καλή ψυχική του κατάσταση. Και φυσικά, όταν μιλάμε για άσκηση, δεν αναφερόμαστε στη γυμναστική των ενηλίκων. Ένα παιδί (και ειδικά ένα παχύσαρκο παιδί) πρέπει να αθλείται και να περνάει συγχρόνως ευχάριστα, να διασκεδάζει
• Έχει παρατηρηθεί ότι πολλές φορές το παιδί προσπαθεί να καλύψει τις συναισθηματικές του ανάγκες με το φαγητό. Αν έχετε διαπιστώσει κάτι τέτοιο, είναι απαραίτητο να ζητήσετε τη βοήθεια ενός ψυχολόγου.
• Καλό είναι, επίσης, να αποφεύγονται οι αυτοσχέδιες δίαιτες και να ζητηθεί η συμβουλή ενός διαιτολόγου που θα ασχοληθεί επιστημονικά με τη διατροφή του παιδιού. Σε καμία περίπτωση δε μιλάμε για δίαιτα, αφού ο ειδικός ξεκινά τη θεραπεία με πρωταρχικό στόχο την επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης του βάρους του παιδιού. Η διαδικασία της μελέτης και της σταθεροποίησης της διατροφής του παιδιού προηγείται του αδυνατίσματος.

Μαρκούση Μαριέττα

MSc, Κλινική Διαιτολόγος- Διατροφολόγος